وقتی رستم بلاگر می‌شود | گفتگو با کارگردان نمایش «آقای رستم! لطفا احترام خودتان را نگه دارید»

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ در روز‌هایی که هنرمندان کمی در رشته هنر‌های نمایشی به سراغ آثار ادبیات کلاسیک کشورمان می‌روند، روی صحنه رفتن نمایش «آقای رستم! لطفا احترام خودتان را نگه دارید» را می‌توانیم به فال نیک بگیریم؛ نمایشی به کارگردانی مصطفی نصیری و نویسندگی ستاره فرسا که اقتباسی از داستان هفت خان رستم است و نگاهی مدرن به شاهنامه فردوسی دارد. هرچند که ممکن است عده‌ای به خاطر همین نگاه متفاوت و نو به شاهنامه انتقاداتی را درباره آن مطرح کنند.

نمایش «آقای رستم! لطفا احترام خودتان را نگه دارید» با بازی بازیگرانی، چون تارخ اردشیری، جلال شهبازنژاد، محمدرضا ارجمندی، محمد سادات، سجاد علی آبادی، حجت سادات، امیرحسین خطیبیان و رامین رخ فروز، این شب‌ها در تماشاخانه انوشیروان ارجمند پردیس تئاتر مستقل درحال اجراست.

به همین بهانه و همچنین با توجه به نزدیک شدن به روز بزرگداشت فردوسی با کارگردان آن گفتگو کرده ایم؛ همچنین در ادامه نظر محمد مداح حسینی، منتقد تئاتر و استاد دانشگاه، را درباره نمایش «آقای رستم! لطفا احترام خودتان را نگه دارید» و نگاه متفاوتش به شاهنامه جویا شده ایم.

نگاهی مدرن به هفت خان رستم

مصطفی نصیری که سابقه روی صحنه بردن نمایش های، چون «توران دخت» و «الکترا» را در کارنامه خود دارد، درباره جدیدترین اثرش توضیح می‌دهد: «آقای رستم! لطفا احترام خودتان را نگه دارید» یک نمایش تراژدی کمدی و اقتباسی مدرن از هفت خان رستم است. درواقع ما در این نمایش به جای آنکه بر رستم و عبورش از هفت خان تمرکز کنیم، به داستان کی کاووس و دیو سپید پرداخته ایم که در فضایی مدرن و تحت تأثیر رسانه با یکدیگر دوست می‌شوند و با انجام معامله‌ای رستم را فریب می‌دهند.

به گفته او نمایشنامه «آقای رستم! لطفا احترام خودتان را نگه دارید» پروژه پایانی دوره کارشناسی ستاره فرسا بوده که برپایه ایده اجرایی نوشته شده است. این کارگردان با اشاره به علاقه شخصی خود به اقتباس مدرن از اسطوره‌های کلاسیک نیز بیان می‌کند: تئاتر‌های قبلی من همه با همین لحن و در فضای پارودیک بوده است. ازاین رو ایده داستانی و اجرایی نمایشنامه «آقای رستم! لطفا احترام خودتان را نگه دارید» از ابتدا برایم جذاب بود و تصمیم گرفتم کارگردانی آن را برعهده بگیریم. 

نصیری یادآور می‌شود: من و خانم فرسا نگاه آیرونیک و پارودیک به شاهنامه داشتیم؛ از این رو لباس فاخر شعر فارسی را از تن شخصیت‌ها درآوردیم و به وجوه کنایی و کمدی آن‌ها پرداختیم. نصیری با اشاره به نگاه متفاوتی که به شخصیت‌های شاهنامه در نمایش صورت گرفته است، خاطرنشان می‌کند: ما فضای داستان اصلی را به طور کامل دگرگون کرده ایم. برای مثال در قصه ما، دیو سپید یک گوشی هوشمند دارد و در شبکه‌های مجازی رستم را که بلاگر است، دنبال می‌کند. 

او که با روی صحنه بردن نمایش «آقا رستم» قصد داشت، وجوه نمایشی شاهنامه را بیشتر نشان دهد، ادامه می‌دهد: ما هروقت درباره شاهنامه صحبت می‌کنیم به وجه جدی و ملی و مذهبی آن می‌پردازیم و هیچ وقت شخصیت‌های آن را بررسی نکرده ایم تا ببینیم هرکدام چه کارکرد‌های دراماتیکی دارند و در طول داستان هایشان، چه فرایند‌های اخلاقی‌ای را طی می‌کنند. این کارگردان یادآور می‌شود: نگاه نقادانه به داستان‌ها باعث می‌شود، وجوه دراماتیک امروزی شان را پیدا کنیم و بتوانیم اقتباسی مدرن انجام دهیم.

مانعی به نام تعصب

نصیری درباره گرایش نداشتن نسل جدید تئاتر به بهره گیری از شاهنامه نیز می‌گوید: پرداختن به شاهنامه به خاطر ظرفیت‌های عجیب و غریبش و تعصب‌های مذهبی و ملی که درباره آن وجود دارد، بسیار ترسناک است؛ ا زاین رو هنرمندان کمتر به سراغ این اثر فاخر می‌روند. 

او ادامه می‌دهد: من در سال ۱۳۹۷ نمایش دیگری را با محوریت شاهنامه روی صحنه بردم و در یکی از اجراهایم از چند نفر از شاهنامه پژوهان دعوت کردم تا به تماشای نمایش بنشینند. آن‌ها بعد از پایان اجرا، برخورد بدی داشتند و گفتند ما شاهنامه را تخریب کرده ایم، درحالی که ما فقط یک نگاه متفاوت به شاهنامه داشتیم و وجه دراماتیک و نمایشی آن را به نمایش گذاشتیم. 

نصیری در بخش دیگری از صحبت هایش درباره روند تولید نمایش «آقای رستم! لطفا احترام خودتان را نگه دارید» یادآور می‌شود: ما از بهمن ماه تمرین‌ها را شروع کردیم و در طول عید نوروز هم تمرین داشتیم، چون با تماشاخانه قرار داده بسته بودیم و باید سریع‌تر کار را آماده اجرا می‌کردیم. او با اشاره به استقبال مردم از نمایشش نیز بیان می‌کند: مخاطبان همیشه با وجه پهلوان بودن رستم روبه رو می‌شدند ولی در نمایش ما، این شخصیت اسطوره‌ای را در قامت یک بلاگر می‌بینند که اسلحه گرم حمل می‌کند و می‌خواهد دیو سفید را بکشد. 

من فکر می‌کنم این آشنایی زادیی که در کار وجود دارد، بسیار برای مخاطب جذاب بوده و باعث شده است استقبال خوبی از نمایش صورت بگیرد. این هنرمند ادامه می‌دهد: درست است که شخصیت‌های نمایش دیگر شخصیت‌های شاهنامه نیستند و شاید فقط نام آن‌ها را یدک می‌کشند؛ اما از دل این تغییر ماهیت ها، مخاطب به یک معنای جدید می‌رسد که برایش ملموس است.

در ادامه حتما بخوانید روایتی با تکنیک‌های تعزیه | گفتگو با رضا احمدی که با اجرای تئاتر «گالیله» به مشهد بازگشته است